cmentarze - Obiekty powiat garwoliński

KAPLICZKI KRZYŻE KOŚCIOŁY POMNIKI AKTUALNOŚCI
INNE CIEKAWE OBIEKTY W POWIECIE GARWOLIŃSKIM
Kazik Paciorek
Przejdź do treści

cmentarze

Obiekty

 Chcę tu przedstawić inne cmentarze w powiecie  niż parafialne (komunalne). Na terenie powiatu są cmentarze wojskowe w  Domaszewie, Garwolinie (cmentarz radziecki), Kobylnicy, Miętnem (Lisie Jamy), Pogorzelcu, Poliku, Skurczy, Tarnowie i Przyłęku. Cmentarze te są przedstawione w dziale Miejca Pamięcie Narodowej. Tu przedstawię inne.
Garwolin kirkut
 Cmentarz gminy żydowskiej w Garwolinie - przez dzisiejszych mieszkańców zwany "kierkutem" - został założony w relatywnie dużym, bo czterokilometrowym oddaleniu od centrum miasta, we wsi Sulbiny. Dokładna data powstania nekropolii nie jest znana - był to z pewnością wiek dziewiętnasty. Według informacji opublikowanych na stronie internetowej Żydowskiego Instytytu Historycznego, najstarsza zachowana macewa pochodzi z 1863 roku. Można jednak przypuszczać, że cmentarz założono wcześniej.
 Do nekropolii można dostać się mijając skrzyżowanie przy szpitalu i następnie skręcając do lasu w  gruntową drogę po lewej stronie naprzeciw asfaltu do Sulbin. Cmentarz zlokalizowany jest około 60 metrów za dwiema skrytymi w lesie posesjami, po lewej stronie od drogi (około 800m od asfaltu)
.
 W 2010 roku ktoś liczył macewy.

Zdjęcia u dołu dołu.

 Gocław - cmentarz mariawicki.

Zdjęcia u dołu.

Łaskarzew kirkut
 Cmentarz żydowski w Łaskarzewie – kirkut powstały w drugiej połowie XIX wieku. Mieści się przy ul. biskupa Łaskarza. W czasie II wojny światowej został zniszczony przez nazistów. Dewastacja trwała również po wojnie. Obecnie cmentarz otoczony jest betonowym ogrodzeniem, które zostało wzniesione w 1988 z inicjatywy i za pieniądze Zygmunta Warszawera. Na jego terenie znajduje się siedem częściowo zachowanych nagrobków oraz kilkanaście fragmentów potłuczonych płyt nagrobnych. Na cmentarzu znajduje się masowa mogiła, w której spoczywają zwłoki kilkudziesięciu Żydów zabitych przez Niemców w listopadzie 1942. Na lewym filarze bramy cmentarnej widnieje metalowa tablica informująca o kirkucie.

Na kirkucie (cmentarzu żydowskim) we wschodniej części, na wprost bramy znajduje się pomnik ofiar Holocaustu. Na kamiennym bloku umieszczono lastrykową płytę z napisem: "Aby moja głowa była wodą, a oczy źródłem łez. Będę płakał dniem i nocą nad poległymi mojego narodu. Jeremiasz 8/23. Izraelitom z Łaskarzewa i Sobolewa bestialsko zamordowanym w latach Zagłady 1939-1945. Wiekuisty pojmij tą straszliwą zbrodnię. Wieczna sława i wieczny pokój świętym duszom. Ufundował Warszawer Zygmunt przy pomocy Franciszka Kopika" Kirkut leży na ul. biskupa Łaskarza niedaleko skrzyżowania z ul. Garwolińską.
 Zdjęcia u dołu.

 Po kirkucie w Maciejowicach nie zostało żadnych śladów w terenie. Na tym miejscu. rośnie las podległy nadleśnictwu w Garwolinie. Z inicjatywy miejscowych pasjonatów historii udało się to miejsce upamiętnić.
 18 czerwca 2019 na cmentarzu żydowskim w Maciejowicach został odsłonięty pamiątkowy kamień poświęcony maciejowickim  Żydom mieszkającym w tej miejscowości do 1942 roku. Odsłonięcia kamienia dokonali, przedstawiciel Lasów Państwowych właściciela działki na której znajduje się cmentarz, Nadleśniczy Ryszard Świderski, proboszcz parafii Maciejowice, ks. Stanisław Marczuk, rabin Yehoshua Ellis oraz Waldemar Polanski, prezes POLANSKI Foundation, fundator kamienia pamiątkowego. Obecni byli także lokalni pasjonaci historii na czele z p. Tadeuszem Kosteckim oraz mieszkańcy Maciejowic. Po uroczystości w Maciejowicach kapłani obu wyznań udali się na zbiorowe mogiły zamordowanych Żydów w Podzamczu i Pogorzelcu, gdzie odmówili modlitwę za zmarłych.  W uroczystości uczestniczył także dyr. Fundacji Ochrony Dziedzictwa Żydowskiego p. Piotr Puchta.
 Zdjęcia u dołu z 10 marca oraz 6 i 18 czerwca 2019 roku.

PARYSÓW kirkut
Cmentarz leży przy leśnej drodze z Parysowa do Słupa Drugiego tuż przed przejazdem kolejowym. Znaleźliśmy tylko jeden kawałek macewy. Na kirkucie jest budowany pomnik (2013 rok). Patrz w 2020 roku.
 Zdjęcia u dołu.

Stefanów cmentarz ewangelicki
 We wsi jest kaplica pw. Matki Boskiej Częstochowskiej, dawny kościół ewangelicko-augsburski wybudowany około 1905 roku (patrz kaplice). Na zdjęciach pozostałości dawnego, protestanckiego cmentarza niemieckiego o powierzchni 20 arów.

Zdjęcia u dołu.

Zakrzew, cmentarz ewangelicki.
 Zakrzew – wieś w Polsce położona w województwie mazowieckim, w powiecie garwolińskim, w gminie Wilga. Po raz pierwszy wzmiankowana w XVII w.
 Zdjęcia u dołu.

Żelechów kirkut
 Początkowo żelechowscy Żydzi grzebali swych zmarłych na placu przy synagodze, między obecnymi ulicami Piłsudskiego, Pudły i 15 Pułku Piechoty "Wilków". W 1776 r. na cmentarzu spoczął cadyk Aron Hopstein z Żelechowa. Nad jego grobem postawiono ohel. Nekropolia ta funkcjonowała do 1802 roku, kiedy to władze - kierując się względami sanitarnymi - nakazały gminie żydowskiej założenie cmentarza poza terenem zabudowanym. Jak wynika ze wspomnień starszych mieszkańców Żelechowa - między innymi Eugeniusza Majka - przed 1939 r. teren cmentarza był ogrodzony i pozbawiony macew. Po wojnie działka cmentarna i plac po zburzonej synagodze zostały splantowane. Obecnie w tym miejscu znajduje się park z placem zabaw. W ostatnich latach władze miasta odsłoniły pomnik, upamiętniający stojącą tu niegdyś synagogę.
 Nowy cmentarz żydowski powstał na rozległym wzniesieniu u zbiegu obecnych ul. Chłopickiego i ul. Reymonta. Dziś na jego terenie znajduje się około 100 - 150 kamieni nagrobnych. W części wzgórza położonej najbliżej ul. Chłopickiego przeważają nagrobki wykonane z granitowych głazów, z prostymi inskrypcjami, w zdecydowanej większości pozbawione symbolicznych płaskorzeźb. Jest to zapewne najstarsza część nekropolii. Około czterdziestu metrów od szosy, po prawej stronie przy ogrodzeniu zwraca uwagę dość rzadki na żydowskich nekropoliach podwójny nagrobek, ozdobiony dwoma świecznikami. Wyryte na nim inskrypcje głoszą: "Nad nimi płaczę, moje oko spływa łzami [po lewej] nad kobietą bogobojną jak Sara i skromną, panią Lea, córką pana Fiszela, zmarłą w dobrym imieniu 13 dnia miesiąca aw 5615 roku. Niech dusza jej będzie związana w węźle życia wiecznego. [po prawej] Bogobojną jak Sara i skromną, panią Jehudit, córką rabina, naszego nauczyciela Pesacha, zmarłą w dobrym imieniu 13 dnia miesiąca aw 5615 roku. Niech dusza jej będzie związana w węźle życia wiecznego". W kalendarzu hebrajskim zapis: "13 aw 5615" odpowiada gregoriańskiej dacie 28 lipca 1855 roku.
 Centralna część cmentarza jest niemal zupełnie pozbawiona płyt nagrobnych. W trawach tkwią podstawy wyłamanych niegdyś macew. Niewykluczone, że dla Niemców oraz powojennych złodziei płaskie płyty z piaskowca były bardziej praktycznym i pożądanym materiałem budowlanym niż niewielkie nagrobki z polnych kamieni. Na końcu cmentarza można odnaleźć współczesny wystawiony grobowiec. Na lastrykowej płycie wyryto napis: "Kochanemu Ojcu zamordowanemu przez hitlerowców w dn. 17 XI 1943 r. w Hucie Dąbrowa. Sonia i Srulek Ogman, zam. w Izraelu. Listopad 1990". W 2006 r. grób ten padł ofiarą wandali, którzy zniszczyli metalowe barierki i rozrzucili betonowe płyty. Na zboczu wzgórza od strony ul. Reymonta zachowało się około 20-30 macew z piaskowca. Przetrwały one w dobrym stanie, z czytelnymi inskrypcjami. W ich zwieńczeniach widać zdobienia typowe dla żydowskiej sztuki sepulkralnej - między innymi dłonie z dzbanem, szafy ze świętymi księgami, lwy i świeczniki.
 Założony został w 1802 roku, jak wymóg sanitarny władz austriackich. Wcześniej Żydzi chowali zmarłych na starym cmentarzu w pobliżu synagogi w centrum miasta co mogło wywołać epidemię. W czasie II wojny światowej na kirkucie odbywały się egzekucje i masowe pochówki, m.in. 28 lutego 1943 roku hitlerowcy zamordowali tam kilkudziesięciu żydowskich rzemieślników pozostawionych w mieście po likwidacji getta. Ostatnich pochówków dokonywano tam jeszcze w kilka lat po wojnie. Były to pogrzeby ciał ekshumowanych z terenu powiatu.
  Zdjęcia z 2011 roku. U dołu. Zdjęcie z 1948 roku  i 3 z 2015 podpisane.

Wróć do spisu treści